Nosema ( N. apis en N. ceranae) is een eencellige pararsiet die zich manifesteert in de middendarm van de honingbij. Nosema komt wereldwijd voor. Het ziektebeeld dat Nosema veroorzaakt, is al zeer lang bekend maar pas in de negentiende eeuw stelde Donhoff & Leuckart vast dat de ziekte werd overgedragen door 'ovale lichaampjes'.(de sporen, lengte 5µm-breedte 3µm)
Het zijn deze sporen die door de bijen worden opgenomen bij het poetsen van de cellen. De opgenomen sporen komen via de honingmaag en de proventriculus als pakketjes de maagdarm binnen waar ze ontkiemen. Uit de spore komt een draad die meer dan 100 maal zo lang kan zijn als de spore. Deze 'pooldraad' reikt tot aan het darmepitheel en via deze draad komen de ziektekiemen (sporoplasma's) bij de darmwandcellen en dringen die binnen. In deze epitheelcellen van de maagdarm vindt dan via diverse stappen de spore-vorming plaats.
Doordat de maagdarm aangetast is, zal ze minder goed gaan functioneren. De werking van de epitheelcellen verslechtert en de cellen verslijten sneller. Het achterlijf zwelt op en de darm krijgt een witte kleur. Op de afbeeling onder ziet u rechts een gezonde, donker gekleurde darm en links een gezwollen en witte zieke darm. Tevens kan een geïnfecteerde bij geen goed eiwit-vetlichaam meer aanleggen.
Wat als eerste opvalt is dat de vliegopening en ook de ramen besmeurd zijn met ontlasting. De verhouding tussen volwassen bijen en broed kan uit balans zijn als zieke vliegbijen buiten de kast sterven. Voor en in de kast ziet u mogelijk uitgeputte bijen en bijen met gezwollen achterlijf.
Preventie
Zorg ervoor dat uw materiaal schoon is en desinfecteer ieder jaar de materialen die u gaat gebruiken. Zorg ervoor dat de hoeveelheid oude raat in het broednest beperkt is. Wissel ieder jaar 50% van de raten. Schone raat werkt preventief. Nosema sporen sterven af bij 70 graden Celsius dus uitkoken en afflamberen komen in aanmerking. Om de raten te ontsmetten kunt u ijsazijn gebruiken. De beste remedie blijft echter nog altijd sterke volken kweken. Zorgdragen voor een gevarieerd en kwalitatief stuifmeel aanbod helpt nosema te voorkomen.
